Τεχνική συνάντηση του ερευνητικού έργου ΠΡΩΤΕΑΣ στις εγκαταστάσεις της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου

Το έργο ΠΡΩΤΕΑΣ υλοποιείται στο πλαίσιο της Δράσης ΕΡΕΥΝΩ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εθνικούς πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) (κωδικός έργου: Τ2ΕΔΚ-02428). Στο έργο συμμετέχουν τρία Ερευνητικά Ινστιτούτα: (i) το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) με τα εργαστήρια Πληροφοριακών Συστημάτων και Μηχανικής Όρασης και Ρομποτικής, (ii) το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του ΙΤΕ με το Εργαστήριο Εφαρμογών Φωτονικής στην Πολιτισμική Κληρονομιά, και (iii) το Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής  με το Εργαστήριο Φασματοσκοπίας Ακτίνων Χ από το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Επίσης, συμμετέχουν δύο εταιρείες, η Printec Ελλάς Μ.Α.Ε. και η Up2Metric Ι.Κ.Ε.. Η ΕΠΜΑΣ αποτελεί τον Φορέα Πολιτισμού του έργου. Επιστημονική υπεύθυνος του έργου είναι η κα Ε. Αγαθονίκου, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Συλλογών, Μουσειολογικού και Καλλιτεχνικού Προγραμματισμού της ΕΠΜΑΣ. Συντονιστής του έργου είναι το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ.

Η βασική ιδέα του έργου ΠΡΩΤΕΑΣ είναι η δημιουργία ενός Εργαστηρίου Ανοικτής Θέασης, ανοιχτό προς το κοινό, στο οποίο μέσω εξειδικευμένου ρομποτικού συστήματος και σύγχρονων αναλυτικών διατάξεων θα πραγματοποιούνται εργασίες μελέτης και συντήρησης ζωγραφικών έργων μεγάλων διαστάσεων. Το ρομποτικό σύστημα μετατόπισης που θα αναπτυχθεί θα συνδυάζει την υψηλή ακρίβεια με το χαμηλό κόστος, το οποίο θα επιτευχθεί με την αξιοποίηση πρωτοποριακών τεχνικών μηχανικής όρασης. Το σύστημα θα φέρει προηγμένες φασματοσκοπικές και απεικονιστικές διατάξεις, οι οποίες θα δίνουν τη δυνατότητα ολοκληρωμένης μελέτης του έργου, σε ό,τι αφορά τα υλικά κατασκευής και την τρέχουσα κατάσταση διατήρησής του. Τα αποτελέσματα των εργασιών αυτών θα τεκμηριώνονται μέσω εξειδικευμένης ψηφιακής πλατφόρμας. Για την πιλοτική εφαρμογή του Εργαστηρίου Ανοιχτής Θέασης θα χρησιμοποιηθεί η μνημειακή σύνθεση του Γάλλου ζωγράφου Σαρλ Λουί Λυσιέν Μυλλέρ «30ή Μαρτίου 1814», διαστάσεων Μήκος = 8,45 μέτρα και Ύψος=4,45 μέτρα, η οποία ανήκει στη συλλογή της ΕΠΜΑΣ.

Την Δευτέρα 30 Μαΐου, η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο νέο ανακαινισμένο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης στο κέντρο της Αθήνας. Η ομάδα έργου συνεδρίασε και συζήτησε την πρόοδο των εργασιών μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια έγινε επίσκεψη στον χώρο, στον οποίο θα αναρτηθεί το έργο του Μυλλέρ και θα λειτουργήσει το Εργαστήριο Ανοιχτής Θέασης. Στον χώρο αυτό έγιναν επιτόπιες εργασίες οριοθέτησης του χώρου του Εργαστηρίου ώστε η λειτουργία του να μην παρεμποδίζει την κίνηση και στάση των επισκεπτών, οι οποίοι θα παρακολουθούν τα δρώμενα σε αυτό και θα ενημερώνονται για τις εργασίες που εκτελούνται μέσα από οθόνες στον χώρο του εργαστηρίου. Επίσης πραγματοποιήθηκε από την ομάδα του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του ΙΤΕ επίδειξη των δυνατοτήτων της τεχνικής της Ανακλαστογραφίας Υπερύθρου (SWIR) με εξειδικευμένη κάμερα προηγμένης τεχνολογίας, η προμήθεια της οποίας πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση από το έργο ΠΡΩΤΕΑΣ.

Την Τρίτη 31 Μαΐου, η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Γλυπτοθήκη, στο Γουδί, όπου παραπλεύρως βρίσκονται και τα εργαστήρια συντήρησης της ΕΠΜΑΣ. Στον χώρο αυτό βρίσκεται τώρα το έργο του Μυλλέρ, το οποίο είναι τοποθετημένο σε οριζόντια θέση και πρόκειται να συντηρηθεί με τη βοήθεια μιας τροχήλατης γέφυρας, η οποία επιτρέπει στον συντηρητή ή τον μελετητή του έργου να προσεγγίσει τον πίνακα στο σύνολό του. Στο πλαίσιο της συνάντησης, με χρήση της γέφυρας πραγματοποιήθηκαν διερευνητικές λήψεις με την κάμερα SWIR από το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του ΙΤΕ, καθώς και προκαταρκτική φωτογραφική τεκμηρίωση του έργου, πριν την κάθετη ανάρτηση του στην προβλεπόμενη θέση χαρτογράφησης μέσω της κινητής πλατφόρμας, από το εργαστήριο Υπολογιστικής Όρασης και Ρομποτικής του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ.

Οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται στο έργο ΠΡΩΤΕΑΣ είναι πρωτοποριακές σε διεθνές επίπεδο και η προβολή τους θα συμβάλλει καθοριστικά στην καθιέρωσή τους για τη μελέτη και συντήρηση έργων μεγάλων (ή και συμβατικών) διαστάσεων, τόσο στον ελληνικό χώρο, όσο και διεθνώς. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το καλοκαίρι του 2023, οπότε και θα πραγματοποιηθεί επίδειξη των δυνατοτήτων των συστημάτων του Εργαστηρίου Ανοιχτής Θέασης στο ευρύ κοινό. Η ερευνητική ομάδα του ΠΡΩΤΕΑ φιλοδοξεί να συμβάλλει καθοριστικά στη διάχυση προς το ευρύ, αλλά και το εξειδικευμένο, κοινό των πρωτοποριακών τεχνικών μελέτης και ανάλυσης αντικειμένων Πολιτισμικής Κληρονομιάς, καθώς και των πολυσύνθετων διαδικασιών και σταδίων που απαιτούνται προκειμένου να συντηρηθεί ένα έργο τέχνης, μέσω σύγχρονων τεχνολογιών προβολής και διάχυσης, και δράσεις δια ζώσης.